در سال ۲۰۱۴، گوین وود، یکی از بنیان‌گذاران اتریوم برای نخستین بار مفهوم وب۳ را مطرح کرد؛ جهانی شبکه‌ای که مالکیت داده‌ها را به کاربران بازمی‌گرداند و به‌شیوه‌ای غیرمتمرکز عمل می‌کند. در کمتر از یک دهه مفهوم و نظریات وب۳ به‌قدری همه‌گیر شده‌اند که حتی موجی از نوآوری تکنولوژیک را ایجاد کرده‌اند.
پس ما برای تحقق‌بخشیدن به جهان وب۳ به چه فناوری نیاز داریم؟ در این مقاله، با توجه به خصوصیات وب۳ درباره‌ی زیرساخت‌های آن صحبت خواهیم کرد.
خصوصیات وب۳: تمرکززدایی
پیش از آن که بهطور جدی درباره‌ی خصوصیات وب۳ صحبت کنیم، باید به عصر وب۲که امروزه در آن قرار داریم اشاره کنیم. از زمان آغاز قرن ۲۱، علی‌رغم محدودیت‌های مکانی و زمانی، اینترنت بهطور روزافزون در دسترس میلیاردها انسان در سراسر جهان قرار گرفت. با حذف مدل وب۱ که فقط قابل خواندن بود و با ظهور شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و توییتر، کاربران توانایی تعامل کامل با اینترنت را به‌دست آوردند. به‌عبارت دیگر، ما دیگر بازدیدکنندگان اینترنت نیستیم، بلکه از تولید‌کنندگان اطلاعات هستیم. این همان عصر وب۲است که امروزه شاهد آن هستیم.
با این که وب۲ باعث تحقق‌بخشیدن به دموکراسی می‌شود، اما اطلاعات و داده‌هایی که توسط افراد تولید می‌شوند در سرورهای متمرکزِ شرکت‌های فناوری ذخیره می‌شوند. به‌عبارت دیگر، مالک داده‌ها کاربران نیستند، بلکه شرکت‌هایی هستند که سرورهایشان داده‌های کاربران را کنترل می‌کنند. به زبان ساده این امکان وجود دارد که افراد در برخی از موارد به متن‌ها، تصاویر یا ویدئو‌هایی که خود آن‌ها را تولید و منتشر کرده‌اند دسترسی نداشته باشند، زیرا ممکن است بنابر دلایل مشخصی از دسترسی آنان به چنین اطلاعاتی جلوگیری شود. فرض کنید که ما مقاله‌ای را در یک وبلاگ منتشر کرده‌ایم، اما اگر این وب‌سایت از کار بیفتد و سرور خود را خاموش کند ما دیگر نمی‌توانیم به متنی که آن را تولید کرده‌ایم دسترسی داشته باشیم.
بدتر این که در وب۲ امکان اتصال متقابل داده‌ها در پلتفرم‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف وجود ندارد. کاربران برای دسترسی به اطلاعات مشابه به دسترسی و پرداخت‌های اضافی نیاز دارند. علاوه بر این، کاربران در هنگام انتشار محتوا با سانسور متمرکز و مجازات‌هایی مانند بَن‌شدن مواجه می‌شوند. مهم‌ترین نکته این است که با ذخیره‌ی متمرکز داده‌ها اطلاعات شخصی کاربران در اختیار شرکت‌ها قرار می‌گیرد که نشت داده‌ها به‌خاطر سواستفاده از اطلاعات کاربر و حملاتی که به سرورها صورت می‌گیرد، این موضوع را تایید می‌کنند. وجود مشکلات دائمی در زمینه‌ی امنیت اطلاعات در وب۲ نیز از مواردی است که به ظهور وب۳ کمک کرده است.
وب۳ در مقایسه با وب۲ دارای ویژگی تمرکززدایی است که تضمین می‌کند مالکیت محتوایی که تولید می‌کنیم، اطلاعات شخصی و حریم خصوصی همیشه در اختیار خودمان قرار داشته باشند. منصفانه است که بگوییم وب۳ با هدف تبدیل‌کردن کاربران به مالکین اطلاعات خود، راه‌حلی برای ناسازگاری و خطرات پنهان موجود در وب۲ است. کاربران در وب۳ نگران سانسور متمرکز یا مسائل نظارتی نیستند و می‌توانند بدون نگرانی درباره‌ی امنیت اطلاعات از دسترسی به داده‌ها در پلتفرم‌های مختلف لذت ببرند.
چهار زیرساخت اصلی وب۳
در حال حاضر وب۳ تازه قدم‌های اول خود را برداشته است. پس زیرساخت‌های مورد نیاز برای حل مشکلات وب۲ و تحقق‌بخشیدن به جهان وب۳ کدام‌اند؟ از نظر فنی، کارشناسان باور دارند که این چهار گزینه نقشی اساسی دارند: بلاک‌چین و فناوری میان‌زنجیره‌ای، احراز هویت غیرمتمرکز، ذخیره‌سازی توزیع‌شده و رایانش حریم خصوصی
بلاک‌چین و فناوری میان‌زنجیره‌ای
بلاک‌چین که ارتباط نزدیکی با وب۳ دارد، یکی از فناوری‌های کلیدی برای تمرکززدایی در وب۳ محسوب می‌شود. بلاک‌چین با داشتن یک دفتر کل امن و غیرقابل دست‌کاری تمام اطلاعات را ذخیره می‌کند و نمی‌توان هیچ داده‌ای را دست‌کاری کرد. کاربران به یک هویت دیجیتال قابل تایید نیاز دارند که بتوان آن را در هنگام دسترسی به اطلاعات رمزگذاری کرد و از این طریق امنیت اطلاعات را تضمین کرد.
با توسعه‌ی فناوری بلاک‌چین بازار شاهد به‌وجود‌آمدن شبکه‌های مولتی‌چین و افزایش مداوم انتقال دارایی بین زنجیره‌ها بوده است. اهمیت فناوری میان‌زنجیره‌ای بر کسی پوشیده نیست، چرا که این فناوری باعث تحقق هم‌کنش‌پذیری میان دو بلاک‌چین و تسهیل تعامل در آن‌ها می‌شود. امروزه فناوری‌های میان‌زنجیره‌ای در چهار دسته قرار می‌گیرند: نمودارهای رسمی، زنجیر‌های جانبی/ زنجیره‌های رله، قفل هَش، کنترل کلید شخصی توزیع‌شده.
مثال‌ها: پل پالیگان، پل آربیتروم و ...
احراز هویت غیرمتمرکز (DID)
هویت غیرمتمرکز (DID) یک هویت دیجیتال توزیع‌شده‌ی مبتنی بر بلاک‌چین است و هدف آن دادن کنترل اطلاعات هویتی به خود کاربر است که با مفهوم اصلی وب۳مطابقت دارد. می‌توانیم DID را کارت شناسایی خود در جهان وب۳ بدانیم که از اطلاعات هویتی و داده‌های شخصی کاربران نگه‌داری می‌کند. همچنین فقط با مجوز خود کاربر می‌توان به این داده‌ها دسترسی داشت که این امر امنیت اطلاعات را تضمین می‌کند.
از آنجا که DID روی بلاک‌چین ذخیره می‌شود، هرکس می‌تواند برای تایید صحت سند هویتی یک کاربر، هویت غیرمتمرکز او را روی بلاک‌چین راستی‌آزمایی کند. بنابراین، فناوری DID می‌تواند کاربران را از شر بازبینی و مجوز سیستم‌های احراز هویت متمرکز خلاص کند و هویت کاربران را با شیوه‌ای غیرمتمرکز شناسایی و تایید کند.
مثال‌ها: ENS، Spruce و ...
ذخیره‌سازی توزیع‌شده
همان‌طور که قبلا اشاره شد، ذخیره‌ی داده‌های کاربر در سرورهای متمرکز نمی‌تواند پایداری و تغییرناپذیری داده‌ها را حفظ کند و با سانسور مبارزه کند. بنابر دلایل فنی (اندازه‌ی محدود بلوک‌ها و بازده پایین ذخیره‌سازی داده‌ها روی زنجیره‌ها) و اقتصادی (هزینه‌ی زیاد ذخیره‌سازی داده‌ها روی زنجیره‌ها)، افراد از ذخیره‌ی داده‌های دلخواه خود بر روی بلاک‌چین خودداری می‌کنند. در نتیجه، ذخیره‌سازی توزیع‌شده به یکی از زیرساخت‌های مهم وب۳ تبدیل شده است.
ذخیره‌سازی توزیع‌شده که روی چندین گرهِ شبکه انجام می‌شود، در مواردی مانند امنیت داده، بازده انتقال و هزینه‌‌های ذخیره‌سازی عملکرد بسیار بهتری نسبت به ذخیره‌سازی متمرکز دارد.
مثال‌ها: Filecoin، Storj و ...
رایانش حریم خصوصی
در وب۲، مرسوم است که پلتفرم‌ها برای منفعت خود از داده‌های کاربران سواستفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال، آنچه که به تبلیغات شخصی‌سازی‌شده معروف است، حاصل محاسبات انجام شده بر پایه‌ی تاریخچه‌ی وب‌گردی شما است. تحت چنین شرایطی کاربر هیچ حریم خصوصی ندارد. حفظ حریم خصوصی همواره یکی از اهداف توسعه‌ی وب۳ بوده است و رایانش حریم خصوصی به افراد اجازه می‌دهد تا بدون نگرانی درباره‌ی حریم خصوصی به مقدار داده دست پیدا کنند؛ رایانش حریم خصوصی به یکی از مبانی کلیدی وب۳تبدیل شده است.
امروزه فناوری‌های رایانش حریم خصوصی شامل محاسبات چندجانبه‌ی امن، محیط اجرای قابل اعتماد، یادگیری فدرال و روش اثبات با دانش صفر است که در بلاک‌چین عمدتا از روش اثبات با دانش صفر استفاده می‌شود.
مثال‌ها: Oasis، PlatON و ...
علاوه بر مواردی که در اینجا به آن‌ها اشاره شد، در آینده و با مطرح‌شدن موضوع نیاز به زیرساخت‌های بیشتر از سوی اپلیکیشن‌های در حال توسعه در وب۳، این بازار زیرساخت‌های بیشتری را دربر خواهد گرفت. این عامل یک کاتالیزور عالی برای از راه‌رسیدن عصر وب۳ است.
مقالات داغ